Thực trạng này đặt ra một thách thức lớn trong bối cảnh AI đang được xem là công nghệ nền tảng của thời đại số, có tác động sâu rộng đến mọi lĩnh vực, đặc biệt là đào tạo nguồn nhân lực.

Hội thảo khoa học ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong phát triển giáo dục nghề nghiệp ngày 6/11 tại Liên hiệp hội Việt Nam (VUSTA). 

Tiềm năng lớn nhưng triển khai còn hạn chế

Phát biểu tại hội thảo, ThS. Lê Việt Cường (Phó phòng Tổ chức - Hành chính Phụ trách công tác chuyển đổi số, Trường Cao đẳng Điện tử - Điện lạnh Hà Nội) nhấn mạnh, AI giúp nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển năng lực số cho cả giảng viên lẫn học viên.

Một số cơ sở GDNN đã bắt đầu thử nghiệm các công cụ AI và cho thấy kết quả khả quan:

- Trường Cao đẳng Điện tử - Điện lạnh Hà Nội: Áp dụng công nghệ AI trong chương trình đào tạo các môn về nhận dạng vật thể và phát hiện hành vi.

- Trường Cao đẳng FPT Polytechnic: Tích hợp công cụ ChatGPT API vào quá trình thiết kế bài học và chấm điểm tự động.

- Trường Cao đẳng Cơ điện Hà Nội: Sử dụng mô phỏng thực tế ảo (AI + VR) trong đào tạo cơ khí chính xác và vận hành máy CNC.

- Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp: Phối hợp với Microsoft Việt Nam triển khai chương trình “AI for Vocational Skills” giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng số cơ bản.

"AI đang giúp giảng viên tiết kiệm thời gian soạn bài, học viên được học theo năng lực cá nhân, và nhà trường có thêm dữ liệu để cải tiến chương trình đào tạo", ông Cường đánh giá.

Tuy nhiên, ông Cường cũng thẳng thắn chỉ ra rằng tỷ lệ ứng dụng AI thường xuyên trong GDNN vẫn "rất thấp, dưới 10%".

Các "rào cản" chính được chỉ ra

Lý giải về sự chậm trễ này, các chuyên gia đã chỉ ra nhiều nguyên nhân mang tính hệ thống.

Theo ThS. Lê Việt Cường, các rào cản bao gồm: Thiếu đội ngũ am hiểu công nghệ và dữ liệu; Cơ sở vật chất, hạ tầng CNTT chưa đồng bộ; Thiếu hành lang pháp lý và cơ chế khuyến khích hợp tác doanh nghiệp - trường nghề, cùng với những lo ngại về bảo mật dữ liệu học tập và chi phí đầu tư công nghệ rất lớn.
 

Tỷ lệ ứng dụng AI trong giáo dục nghề nghiệp tại Việt Nam hiện nay còn rất thấp. 

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Thành Hưng (nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Quan hệ quốc tế, Văn phòng Chính phủ) phân tích sâu hơn về các thách thức.

Thứ nhất là về hạ tầng và nguồn lực. Cơ sở vật chất chưa đồng bộ, nhất là ở vùng nông thôn, vùng sâu, đang hạn chế việc ứng dụng công nghệ cao như AI, AR/VR. Đặc biệt, năng lực ứng dụng công nghệ của giảng viên và nhân sự quản lý vẫn là điểm nghẽn.

Thứ hai là phương pháp đào tạo. Đặc thù của giáo dục nghề nghiệp là mạnh về kỹ năng thực hành, trực tiếp, trong khi AI thường gắn với học tập số và mô phỏng. Việc tích hợp AI sao cho không làm mất đi yếu tố thực hành là một thách thức lớn.

Thứ ba là các vấn đề về đạo đức. Khi ứng dụng AI vào lĩnh vực giáo dục, có những ý kiến lo ngại, rằng học viên có thể trở nên phụ thuộc vào AI, mất đi tư duy tự học và sáng tạo.

Lời giải cho bài toán "thích ứng"

Để AI thực sự trở thành công cụ hỗ trợ phát triển GDNN, các chuyên gia đều đồng tình rằng cần một chiến lược đồng bộ.

ThS. Lê Việt Cường đề xuất cần tăng cường bồi dưỡng năng lực số cho giảng viên; phát triển bộ công cụ và học liệu mở về AI; khuyến khích hợp tác doanh nghiệp - trường nghề qua các mô hình thí điểm; và hỗ trợ đầu tư hạ tầng số.

Từ góc độ quản lý, ông Nguyễn Thành Hưng nhấn mạnh, các cơ sở GDNN cần có chiến lược chuyển đổi số rõ ràng, đầu tư hạ tầng và đào tạo giảng viên về "tư duy và kỹ năng sử dụng AI".

Đặc biệt, ông Hưng cho rằng cần "xây dựng nguyên tắc sử dụng AI ", đảm bảo học viên và giáo viên không phụ thuộc toàn bộ vào công nghệ, vẫn giữ vai trò trung tâm. Đồng thời, cần thiết lập KPI để đo lường tác động của AI đến chất lượng đào tạo và tỷ lệ việc làm của học viên.

"Ứng dụng AI trong GDNN tại Việt Nam là xu hướng tất yếu", ông Hưng kết luận. "Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả thì cần vượt qua các rào cản về hạ tầng, năng lực con người, phương pháp đào tạo và đảm bảo sử dụng có trách nhiệm... Việc đồng bộ chiến lược, đầu tư bài bản sẽ là chìa khóa để giáo dục nghề nghiệp thực sự thông minh và hiệu quả".

(Theo tạp chí Một Thế Giới)