Từ việc mong đợi sớm những học sinh có nguy cơ bỏ học đến việc trở thành “bạn đồng hành” chiến đấu trong các lớp luyện nói tiếng Anh, AI đang cho thấy khả năng thay đổi bộ mặt giáo dục.

AI phát hiện bỏ học: Hỗ trợ từ dữ liệu

Từ năm 2023, thành phố Toda (tỉnh Saitama) đã lần đầu tiên phát triển một chương trình thí nghiệm sử dụng AI để mong đợi khả năng học sinh bỏ học. Thuật toán này được "huấn luyện" từ một số lượng lớn dữ liệu, bao gồm hồ sơ chuyên sâu cần thiết, kết quả khảo sát học tập, hồ sơ y tế và thậm chí cả các báo cáo về tình trạng bắt sét.

Hệ thống sẽ phân tích và hiển thị tên học sinh kèm theo khả năng rủi ro được mã hóa bằng màu sắc (đỏ, hồng, cam, vàng). Điều này giúp ban giám hiệu và giáo viên xác định nhanh chóng các trường cần thiết có thể ưu tiên và hỗ trợ kịp thời.

(Theo báo Đại biểu Nhân dân)

Một hệ thống AI đang phân tích dữ liệu và hiển thị cảnh báo về "nguy cơ không đến trường" (bỏ học) của học sinh, được mã hóa bằng màu sắc để giáo viên dễ dàng nhận biết và có thể sớm muộn. Ảnh: Hội đồng Giáo dục Thành phố Toda/Kyodo

Trong giai đoạn thử nghiệm, AI đã xác định 1.193 học sinh thuộc nhóm nguy cơ và mẹo 265 trường hợp hợp cần theo dõi đặc biệt. Tại một trường tiểu học, hệ thống đã giúp phát hiện thêm 10 học sinh có dấu hiệu bất ổn mà giáo viên có thể bỏ qua khối lượng công việc quá lớn.

Tuy nhiên, việc áp dụng công nghệ này cũng gặp phải những lo lắng. Giáo sư Makiko Nakamuro (Đại học Keio), thành viên Hội đồng Tư vấn Giáo dục thành phố Toda, cảnh báo: “ Công nghệ không được phép trở thành công cụ 'gán nhãn' học sinh. Quyền riêng tư của các em và việc giải thích minh bạch cho phụ huynh phải được đặt lên hàng đầu ”.

Thành phố Toda đã cấm quy định cấm sử dụng kết quả AI để phân biệt đối xử hoặc làm cơ sở đánh giá năng lực học tập. Dù vậy, câu hỏi về việc làm giáo dục có nên dựa vào mô hình dữ liệu để "định danh" trẻ em hay không bị bỏ sót.

Việc áp dụng AI vào giáo dục, đặc biệt là với học sinh nhỏ tuổi, đặt ra yêu cầu cấp thiết về bảo vệ quyền riêng tư và đạo đức công nghệ. Ảnh: Reuters

AI làm “bạn” luyện nói tiếng Anh

Song song với rủi ro đáng tiếc, AI đang trở thành một công cụ hỗ trợ đạt năng suất. Nhiều trường đại học lớn như Waseda, Kansai, Chuo, Meiji, Kyushu... và một số trường trung học tại Gifu đã đưa AI vào lớp học tiếng Anh.

Công nghệ do công ty Equmenopolis phát triển cho phép học sinh trò chuyện với AI "giáo viên ảo" trong khoảng 20 phút. Hệ thống này không chỉ ghi nhận mà còn phân tích chi tiết ngữ pháp, vốn từ, phát âm, tốc độ phản hồi và thậm chí cả mặt rõ ràng của người dùng. Sau đó, AI sẽ chấm điểm ở cấp độ sáu và đưa ra phương pháp hồi phục.

Một học sinh Nhật Bản tương tác với các học viên AI ảo. Công nghệ này giúp các em luyện nói tiếng Anh mà không còn tâm lý căng thẳng hay sợ bị đánh giá. Ảnh: Kyodo

Một thí sinh luyện thi đại học chia sẻ: “ Tôi giảm căng thẳng hơn khi nói chuyện với AI, vì không sợ bị đánh giá ”. Các nhà giáo dục kỳ vọng công nghệ này sẽ giúp học sinh Nhật Bản khắc phục điểm yếu cố hữu là thiếu tự tin trong giao tiếp, dù nắm rất vững ngữ pháp.

Cân bằng giữa công nghệ và giáo dục nhân văn

Sự xuất hiện của AI đặt yêu cầu điều chỉnh lại giáo dục duy nhất. Các chuyên gia Nhật Bản đều nhấn mạnh AI chỉ nên đóng vai trò hỗ trợ trò chơi, không thể thay thế vai trò cảm xúc, phán đoán và trải nghiệm của học viên.

Các nhà trường đang xây dựng bộ quy tắc đạo đức AI, bao gồm quyền kiểm soát dữ liệu học sinh, tính minh bạch của thuật toán và cấm sử dụng AI để xếp hạng hay phân loại học sinh.

Như lời khuyên của một hiệu trưởng tại Saitama nhận xét: “ Công nghệ có thể giúp chúng tôi phát hiện những tín hiệu yên tĩnh ở học sinh. Nhưng chính các thầy cô mới có thể đến gần các em bằng sự an toàn hiểu biết ”.

Thử thách lớn nhất của Nhật Bản không phải là nên hay không nên sử dụng AI, mà là cách làm công nghệ phục vụ con người, đồng thời không làm "mờ" đi tính nhân văn trong giáo dục.