Từ kỹ năng đến văn hóa số

Chuyển đổi số trong giáo dục không chỉ dừng lại ở việc đưa công nghệ vào giảng dạy, mà sâu xa hơn là đào tạo nên những công dân số có đầy đủ năng lực và phẩm chất. Một công dân số thực thụ cần được trang bị 5 kỹ năng cốt lõi: sử dụng thành thạo các thiết bị và phần mềm, khả năng tìm kiếm và đánh giá thông tin, kỹ năng giao tiếp hiệu quả trong môi trường số, sáng tạo nội dung số và năng lực đảm bảo an toàn, an ninh mạng.

Tuy nhiên, kỹ năng là chưa đủ. Vấn đề cốt lõi là xây dựng một "văn hóa số" - ý thức trách nhiệm và hành vi chuẩn mực khi tham gia vào không gian mạng. Điều này đòi hỏi học sinh phải hiểu rõ về quyền riêng tư, định danh số, và biết cách quản lý thông tin cá nhân một cách an toàn để tương tác một cách văn minh, có trách nhiệm.

Nhà trường chủ động trong chuyển đổi số

Để hiện thực hóa mục tiêu này, các cơ sở giáo dục đang chủ động xây dựng một chiến lược chuyển đổi số toàn diện, bắt đầu từ việc nâng cao nhận thức cho đội ngũ quản lý và giáo viên.

Một dẫn chứng tiêu biểu là việc các trường học đang tích cực đón đầu các xu thế công nghệ mới như Trí tuệ nhân tạo (AI). Mới đây, hơn 80 cán bộ, giáo viên từ hai trường Tiểu học Nam Trung Yên và Tiểu học Yên Hòa (Cầu Giấy, Hà Nội) đã tham gia buổi tập huấn chuyên đề “Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý và giảng dạy” do Fermat Tech tổ chức. Qua đó, giáo viên đã được thực hành ứng dụng AI để tối ưu hóa việc soạn giáo án, thiết kế bài giảng số và tự động hóa khâu kiểm tra, đánh giá.

Giáo viên trường Tiểu học Yên Hòa và Nam Trung Yên tham gia buổi tập huấn chuyên đề về ứng dụng AI trong giảng dạy do Fermat Tech tổ chức. Nguồn: Fermat Tech/ TH Yên Hòa & TH Nam Trung Yên

Tích hợp STEM, AI vào buổi học thứ hai

Không chỉ dừng lại ở các buổi tập huấn, nhiều trường phổ thông đã chủ động đưa các hoạt động STEM, AI, Robotics vào chương trình học buổi thứ hai, bám sát hướng dẫn của Bộ GD&ĐT.

Điển hình như tại Trường THCS Vĩnh Hưng (Hà Nội), "Ngày hội STEM - AI - Robotics" đã được tổ chức trước thềm năm học 2025 - 2026, tạo sân chơi cho học sinh trải nghiệm lập trình robot, lắp ráp mô hình STEM Kits và khám phá thế giới thực tế ảo.

Bà Trương Thị Mai Hương, Hiệu trưởng nhà trường, cho biết hoạt động này nằm trong khuôn khổ tổ chức buổi học thứ hai, vốn được dành cho các nội dung bổ trợ nhằm phát triển toàn diện cho học sinh. "Trường THCS Vĩnh Hưng đang xây dựng kế hoạch dài hạn, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên và hợp tác với các đơn vị chuyên môn uy tín để triển khai chương trình AI, Robotics. Hướng đi này không làm xáo trộn chương trình chính khóa mà còn giúp học sinh sớm tiếp cận khoa học - công nghệ tiên tiến", bà Hương nhấn mạnh.

Học sinh hào hứng trải nghiệm công nghệ thực tế ảo (VR) trong một hoạt động tại trường học. Nguồn: TG

Nền tảng pháp lý vững chắc

Việc các nhà trường mạnh dạn triển khai giáo dục số, STEM và AI đều dựa trên một hành lang pháp lý vững chắc. Theo PGS.TS Tưởng Duy Hải (Trường Đại học Sư phạm Hà Nội), Bộ GD&ĐT đã ban hành Khung năng lực số, trong đó định hướng rõ ràng việc phát triển năng lực ứng dụng AI cho học sinh từ lớp 1 đến lớp 12.

Các hoạt động này cũng nhằm thực thi các chủ trương lớn như Nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển khoa học công nghệ, Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về chuyển đổi số trong giáo dục, cùng các thông tư hướng dẫn cụ thể. Ông Thái Văn Tài, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Phổ thông, khẳng định các nội dung này được đưa vào chương trình một cách hợp lý theo hướng tích hợp, không gây xáo trộn môn học, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà trường.

Không chỉ học sinh, ngay cả đội ngũ giáo viên cũng được chú trọng nâng cao năng lực số. Việc đưa STEM, AI và kỹ năng số vào giáo dục phổ thông không chỉ đáp ứng yêu cầu chương trình, mà còn là bước chuẩn bị căn cơ cho khát vọng phát triển đất nước, hình thành một thế hệ công dân số có tư duy toàn cầu, bản lĩnh và sáng tạo.

Trách nhiệm chung của gia đình và xã hội

Hành trình đào tạo công dân số không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành giáo dục. Cha mẹ cần là những người đồng hành, hướng dẫn và làm gương cho con trong việc sử dụng Internet an toàn. Bên cạnh đó, việc xây dựng một hệ sinh thái học tập số an toàn, với các nền tảng và nội dung được kiểm duyệt, là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Chỉ khi có sự chung tay từ nhà trường, gia đình và các doanh nghiệp công nghệ, chúng ta mới có thể tạo ra một môi trường số trong sạch, nơi thế hệ trẻ được trang bị đầy đủ hành trang để tự tin bước vào tương lai.

(Theo báo Giáo dục và Thời đại)