Một "bài toán khó giải" mang tên AI

Sinh viên ngày nay có thể dễ dàng tạo ra các bài luận phức tạp chỉ trong vài giây, buộc các trường đại học phải khẩn trương thiết kế lại bài tập và áp dụng các hệ thống phát hiện gian lận mới. Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây tại Australia chỉ ra rằng, cuộc chiến này phức tạp hơn chúng ta tưởng.

Thực tế là, trong khi các nhà giáo dục đang loay hoay tìm giải pháp, công nghệ AI lại tiến nhanh như vũ bão. Các mô hình mới liên tục ra đời với chức năng tiên tiến hơn, tạo ra áp lực khổng lồ lên giảng viên, những người vừa phải đảm bảo chất lượng đánh giá, vừa phải giữ vững giá trị của tấm bằng đại học.

Nghiên cứu từ Australia, dựa trên phỏng vấn 20 giảng viên đại học, đã đưa ra một góc nhìn mới: đối phó với AI trong giáo dục là một "bài toán khó giải" (wicked problem). Khái niệm này dùng để chỉ những vấn đề phức tạp, không có câu trả lời "đúng" hay "sai" duy nhất, mà chỉ có những lựa chọn "tốt hơn" hoặc "tệ hơn". Giống như biến đổi khí hậu hay quy hoạch đô thị, mọi nỗ lực "sửa chữa" đều có thể tạo ra những hậu quả không mong muốn.

Giờ thực hành môn Tin học của học sinh​. Ảnh: Báo Đắk Lắk

Những đánh đổi nan giải từ giảng đường

Các giảng viên mô tả việc đối phó với AI là một tình huống đặc trưng bởi những sự đánh đổi khó khăn. Một giảng viên chia sẻ: "Chúng ta có thể làm cho các bài đánh giá chống AI can thiệp hơn, nhưng nếu làm chúng quá cứng nhắc, chúng ta chỉ kiểm tra sự tuân thủ thay vì sáng tạo".

Nhiều câu hỏi hóc búa được đặt ra:
- Nên cho phép sinh viên sử dụng AI (như trong thực tế công việc) hay cấm hoàn toàn để đảm bảo họ thể hiện năng lực độc lập?
- Nên tăng cường thi vấn đáp, dù hình thức này kháng AI tốt hơn nhưng lại tốn kém thời gian và gây bất lợi cho những sinh viên hướng nội hoặc gặp vấn đề diễn đạt?

Một giảng viên đã tính toán: "250 sinh viên nhân 10 phút... đó là 2.500 phút, tương đương bao nhiêu ngày làm việc chỉ để kiểm soát một bài đánh giá?" Câu hỏi này phản ánh gánh nặng thực tế mà các nhà giáo dục đang đối mặt, trong bối cảnh họ vốn đã quá tải.

Làn sóng lan đến môi trường phổ thông

"Bài toán khó giải" này không chỉ tồn tại ở bậc đại học mà còn đang lan rộng đến các trường phổ thông. Học sinh từ cấp 2 trở lên, với sự nhạy bén về công nghệ, đã nhanh chóng ứng dụng AI để giải bài tập, viết văn. Tuy nhiên, các em lại thiếu đi sự trưởng thành và tư duy phản biện để sử dụng công cụ này một cách có trách nhiệm.

Thách thức đối với giáo viên phổ thông thậm chí còn lớn hơn. Việc cấm đoán tuyệt đối gần như bất khả thi, nhưng cho phép sử dụng lại đòi hỏi sự giám sát chặt chẽ và giáo dục về đạo đức học thuật. Sự phụ thuộc vào AI từ sớm có nguy cơ làm thui chột khả năng tự giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo của học sinh, những kỹ năng nền tảng cho sự phát triển sau này.

Việc học sinh làm quen với AI từ sớm đặt ra bài toán về việc cân bằng giữa khai thác công nghệ và rèn luyện tư duy độc lập. (Ảnh minh họa)

Thay đổi cách tiếp cận: Từ "giải quyết" sang "thương lượng"

Bước đi đầu tiên là thừa nhận rằng AI trong giáo dục không phải là vấn đề có thể giải quyết triệt để. Thay vào đó, chúng ta cần xem đây là một thực thể cần được "thương lượng" liên tục.

Tư duy này giúp giảm gánh nặng cho các nhà giáo dục. Thay vì đuổi theo một "giải pháp hoàn hảo" không tưởng, các trường có thể tập trung xây dựng những quy trình linh hoạt, trao quyền cho giảng viên để họ tìm ra cách tiếp cận phù hợp nhất với từng môn học và nhóm sinh viên cụ thể.

Chấp nhận sự phức tạp này sẽ mở đường cho những phương pháp đánh giá sáng tạo, phù hợp với thực tế thời đại số. Thành công sẽ phụ thuộc vào khả năng cân bằng giữa việc khai thác tiềm năng của công nghệ và duy trì tính toàn vẹn học thuật - một bài toán khó nhưng không phải là không thể quản lý.

(Theo Báo Mới)