Vết xe đổ từ laptop và smartphone

Trong bối cảnh các tập đoàn công nghệ lớn như Microsoft và OpenAI đang đầu tư hàng triệu đô la để đưa AI vào lớp học với lời hứa hẹn về một cuộc cách mạng giáo dục, Giáo sư John Vu đặt ra một câu hỏi đầy tính phản biện: Liệu AI có thực sự giúp học sinh học, hay chỉ khiến các em say mê công nghệ hơn và vô tình trở thành khách hàng cho các công ty này?

Giáo sư John Vũ - Nguyên Phong.

Ông nhắc lại bài học hơn 20 năm trước, khi laptop được quảng bá sẽ thay đổi giáo dục nhưng thực tế lại không chứng minh được hiệu quả học tập rõ rệt, trái lại còn mở đường cho nạn nghiện game. Tiếp đó, smartphone ra đời và hệ quả là một thế hệ "suốt ngày chỉ dán mắt vào chiếc màn hình nhỏ bé". Theo ông, AI cũng đang đi theo con đường tương tự, được quảng bá như một công cụ thiết yếu mà nếu không có nó, học sinh sẽ "bị bỏ lại đằng sau".

"Tôi không lên án công nghệ," ông viết, "Là chuyên viên trong lĩnh vực này, tôi muốn đặt câu hỏi: Liệu nó có giúp cho học sinh học không? Tôi chỉ thấy nhiều học sinh sử dụng AI như một công cụ tìm kiếm nhanh hơn. Một số cũng sử dụng nó để gian lận, lừa bịp."

AI không thể thay thế tiến trình học tập toàn diện

Giáo sư John Vu lập luận rằng nhiều chuyên gia giáo dục mà ông trao đổi cũng khẳng định chưa có bằng chứng rõ ràng nào cho thấy AI giúp học sinh học tập tốt hơn. Ông mô tả AI như một "người bạn thâm giao", một công cụ truy cập thông tin vô cùng thông minh, nhanh và cá nhân hóa hơn Google, nhưng về bản chất vẫn là một công cụ cung cấp dữ liệu.

Theo ông, học tập là một tiến trình toàn diện, bao gồm tiếp thu kiến thức, suy xét, phân tích, và chuyển hóa thành kỹ năng, thái độ. Quá trình này đòi hỏi sự chỉ dẫn của người thầy – người có thể truyền cảm hứng, khuyến khích và quan trọng nhất là giúp học sinh phát triển nhân cách. "Đây là điều máy móc không thể làm được," ông nhấn mạnh.

Nguy cơ mất tư duy độc lập và bản sắc con người

Nỗi lo lớn nhất của Giáo sư John Vu là một thế hệ học sinh ngày càng phụ thuộc vào công nghệ. Khi mọi thói quen tư duy, tra cứu, hỏi đáp đều dựa vào máy móc, khả năng tư duy độc lập, phản biện và phân biệt đúng sai sẽ dần mờ nhạt.

"Hiển nhiên trong thời đại công nghệ, việc sử dụng các công cụ này là cần thiết nhưng nếu việc gì cũng để cho các công cụ thông minh chỉ dẫn, suy nghĩ thay thì bộ não của con người sẽ như thế nào?" ông trăn trở.

Đáng báo động hơn, trong khi học sinh dựa vào công nghệ, chính dữ liệu cá nhân và hành vi học tập của các em lại bị các công ty công nghệ thu thập và khai thác. Điều này không chỉ làm học sinh mất đi năng lực tự chủ về trí tuệ mà còn có nguy cơ đánh mất quyền riêng tư.

Góc nhìn từ Fermat Tech: AI là trợ thủ, không phải người thay thế

Với vai trò là một công ty công nghệ phụ trách trong mảng giáo dục, chúng tôi hiểu, những cảnh báo về nguy cơ lạm dụng AI là hoàn toàn xác đáng và cần được xem xét nghiêm túc. Nhưng...
Chúng tôi không phát triển AI với mục tiêu thay thế giáo viên, mà là để tạo ra một "trợ thủ đắc lực" cho họ. AI có thể đảm nhận các công việc lặp đi lặp lại như chấm bài trắc nghiệm, cá nhân hóa lộ trình ôn tập cho từng học sinh dựa trên điểm mạnh, điểm yếu của các em. Điều này giải phóng thời gian cho người thầy, để họ có thể tập trung vào nhiệm vụ cốt lõi và không thể thay thế: truyền cảm hứng, khơi dậy tư duy phản biện, và vun đắp nhân cách cho học sinh.

Theo đó, công nghệ được xem là công cụ để khuếch đại vai trò của người thầy, chứ không phải làm lu mờ nó. Khi AI xử lý dữ liệu và công việc hành chính, giáo viên sẽ là người "nhạc trưởng", sử dụng những công cụ đó để dẫn dắt lớp học hiệu quả hơn. Tương tác giữa người với người, sự thấu cảm và khả năng định hướng của một nhà giáo dục vẫn là yếu tố then chốt quyết định sự thành công của giáo dục, dù trong bất kỳ thời đại công nghệ nào.

Kết luận

Giáo sư John Vu kêu gọi một cái nhìn tỉnh táo. Thay vì kỳ vọng AI giải quyết mọi vấn đề, xã hội cần quay về gốc rễ: vai trò của giáo viên, gia đình và cộng đồng. Cuối thư, ông mượn lời một người bạn để kết luận: "Nếu máy móc vượt trội hơn con người... Con người sẽ mất hết bản sắc, trở nên vô giá trị."