Học trực tuyến và học kết hợp đã trở thành xu hướng không thể đảo ngược. Ảnh: Trường Ngôi sao Hà Nội

Cuộc cách mạng tri thức mang tên AI đang định hình lại vai trò của giáo dục. Trên thế giới, nhiều quốc gia đã nhanh chóng hành động. Anh quốc đưa khoa học máy tính vào giảng dạy từ bậc tiểu học. Hoa Kỳ tập trung vào ba trụ cột: nhận thức khái niệm, vận dụng công cụ và phân tích hệ quả đạo đức. Nhật Bản và Hàn Quốc cũng đã triển khai các chương trình giảng dạy AI tại cấp phổ thông.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam xác định đây là xu thế không thể đảo ngược. Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị đã khẳng định AI đang làm thay đổi sâu sắc diện mạo giáo dục toàn cầu. Triển khai nghị quyết này, Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam sẽ đạt kết quả bước đầu trong nâng cao năng lực công nghệ và AI, hướng đến hình thành hệ sinh thái giáo dục thông minh.

Hàng loạt nhiệm vụ cụ thể được đề ra như đưa AI vào chương trình giáo dục; thúc đẩy sáng tạo trong môi trường số; phát triển năng lực số cho giáo viên; và xây dựng cơ sở dữ liệu mở, hình thành các mô hình trường học thông minh.

Tiềm năng song hành cùng thách thức

Tiềm năng của AI trong giáo dục là vô hạn: từ các hệ thống học tập thích ứng tự điều chỉnh theo năng lực từng học sinh, trợ lý ảo giúp giáo viên giảm tải công việc, đến các phòng thí nghiệm ảo cho phép trải nghiệm thực tế. Nếu triển khai đúng cách, AI có thể thu hẹp khoảng cách vùng miền.

Tuy nhiên, song hành cùng tiềm năng là hàng loạt thách thức.

Thứ nhất, chênh lệch số là rào cản lớn. Một học sinh ở thành phố lớn có thể học lập trình AI từ sớm, trong khi ở vùng sâu, vùng xa, việc truy cập Internet ổn định vẫn là một bài toán khó.

Thứ hai, năng lực và nhận thức của con người. AI chỉ hiệu quả khi giáo viên hiểu công cụ, biết lồng ghép sáng tạo và không còn tâm lý e ngại bị thay thế.

Thứ ba, hạ tầng công nghệ và hành lang pháp lý. Hệ thống dữ liệu còn phân tán, và các vấn đề về bảo mật, gian lận học thuật hay bản quyền khi dùng AI cần có lời giải cấp bách.

Con người phải là trung tâm

Câu hỏi băn khoăn nhất hiện nay không phải là "có nên" đưa AI vào giáo dục hay không, mà là "dạy và học cùng AI như thế nào".

AI có thể mô phỏng giọng nói hay phân tích hành vi, nhưng không thể thay thế nhân cách, cảm xúc và tư duy phản biện của con người. Vì vậy, chiến lược AI trong giáo dục cần đặt con người làm trung tâm, coi AI là công cụ nâng tầm trí tuệ.

Để làm được điều đó, Việt Nam cần một chiến lược toàn diện: đào tạo bồi dưỡng giáo viên về năng lực số và AI; xây dựng khung năng lực AI cho học sinh; và quy định rõ ràng về đạo đức, giới hạn và trách nhiệm khi ứng dụng công nghệ.

Ranh giới giữa "sử dụng AI" và "phụ thuộc vào AI" vô cùng mong manh. AI có thể giúp học nhanh hơn, nhưng chỉ giáo dục với sứ mệnh nuôi dưỡng tâm hồn và tư duy độc lập mới giúp con người trở nên tốt hơn. Tương lai của giáo dục không chỉ là đưa AI vào lớp học, mà là dạy con người biết làm chủ AI để kiến tạo tri thức và khai mở tương lai.

(Theo báo Thế giới và Việt Nam)