Cuộc cách mạng công nghệ lần thứ tư đã đưa AI trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hiện đại. Điều này tất yếu dẫn đến câu hỏi: Khi nào và làm thế nào để giáo dục thế hệ trẻ về AI? Đề xuất dạy AI cho học sinh ngay từ lớp 1 đã tạo ra hai phe rõ rệt.

Phe ủng hộ cho rằng, việc tiếp xúc sớm với AI sẽ giúp học sinh hình thành tư duy công nghệ, sẵn sàng cho một tương lai mà AI hiện diện khắp nơi. Họ tin rằng đây là bước đi đột phá, giúp nâng cao năng suất và tạo ra một thế hệ công dân số toàn diện.

Ngược lại, phe phản đối bày tỏ sự lo ngại sâu sắc. Họ sợ rằng việc quá phụ thuộc vào AI sẽ khiến trẻ em mất đi khả năng tư duy sáng tạo, lười suy nghĩ và dần đánh mất những giá trị nhân văn cốt lõi. Đối với họ, AI tiềm ẩn nguy cơ trở thành “quái vật” phá hủy tuổi thơ và sự phát triển tự nhiên của trẻ.

AI được xem là một công cụ mạnh mẽ, hỗ trợ đắc lực cho giáo viên và học sinh trong kỷ nguyên số. Ảnh minh họa: Freepik

Để có một cái nhìn đúng đắn, trước hết cần hiểu bản chất của AI. Về cơ bản, AI là khả năng học hỏi từ dữ liệu và kết nối trên quy mô lớn. Khi trẻ em tiếp xúc với AI, thực chất là các em đang học cách “đối thoại với dữ liệu”: biết cách đặt câu hỏi, kiểm chứng thông tin và so sánh các nguồn khác nhau. Đây chính là những bước đầu tiên để hình thành tư duy phản biện – một kỹ năng quan trọng hơn nhiều so với việc học lập trình phức tạp.

Do đó, vấn đề không phải là tranh luận nên hay không nên, mà là triển khai như thế nào cho hiệu quả và hài hòa. Các chuyên gia giáo dục đề xuất một hướng đi cân bằng.

Thứ nhất, AI không nhất thiết phải trở thành một môn học riêng biệt. Thay vào đó, nó nên được tích hợp như một công cụ hỗ trợ trong các môn học hiện có như Toán, Tiếng Việt, Mỹ thuật hay Đạo đức. Ví dụ, AI có thể giúp kể chuyện cổ tích kèm hình ảnh minh họa, hỗ trợ kiểm tra phát âm ngoại ngữ, hoặc dựng mô hình hoạt hình cho một bài toán cộng trừ đơn giản.

Thứ hai, và cũng là quan trọng nhất, là phải giữ vững các giá trị nhân văn làm nền tảng. AI có thể cung cấp kiến thức, nhưng chỉ có thầy cô mới có thể dạy cho các em về lòng nhân ái, sự đồng cảm và khả năng phân biệt đúng sai. Vai trò của người thầy không bị thay thế, mà được nâng cao hơn khi có công cụ AI hỗ trợ.

Góc nhìn từ Fermat Tech: Trao quyền cho nhà giáo trong kỷ nguyên số

Với vai trò là đơn vị tiên phong trong lĩnh vực chuyển đổi số giáo dục và hiện đang trực tiếp triển khai các giải pháp Lớp học số Google cho những trường uy tín như THCS Giảng Võ và THCS Thành Công, Fermat Tech nhận thấy rằng cuộc tranh luận về AI không nên dừng lại ở câu hỏi “nên hay không”. Thay vào đó, câu hỏi cốt lõi là: “Làm thế nào để trao quyền cho giáo viên và học sinh bằng công nghệ một cách hiệu quả và nhân văn?”

Qua thực tế làm việc, chúng tôi tin rằng công nghệ, và đặc biệt là AI, chỉ thực sự phát huy giá trị khi nó trở thành một trợ thủ đắc lực cho người thầy. Mục tiêu của chúng tôi không phải là tự động hóa giáo dục, mà là cung cấp công cụ để giáo viên có thêm thời gian cho sự sáng tạo, cho việc quan tâm sâu sát đến từng học sinh và khơi dậy niềm đam mê học tập. Các nền tảng như Lớp học số Google đã chứng minh rằng khi giáo viên được trang bị đúng công cụ, họ có thể tạo ra những bài giảng hấp dẫn và quản lý lớp học hiệu quả hơn rất nhiều.

Việc giới thiệu AI cho học sinh từ sớm, nếu được thực hiện đúng cách, chính là bước chuẩn bị cần thiết cho các em kỹ năng tư duy phản biện và năng lực công dân số. Đó không phải là dạy các em lập trình phức tạp, mà là dạy cách đặt câu hỏi cho máy móc, cách thẩm định thông tin và cách sử dụng công nghệ một cách có trách nhiệm. 

Tóm lại, AI không phải là thần thánh, cũng không phải quái vật. Nó là một công cụ mạnh mẽ do con người tạo ra và điều khiển. Nếu được “gieo mầm” một cách tự nhiên, phù hợp và nhân văn ngay từ lớp 1, AI sẽ không cướp đi tuổi thơ của trẻ, mà ngược lại, còn mở rộng trí tưởng tượng, rèn luyện những kỹ năng cần thiết, giúp các em bước vào thế kỷ 21 với một tâm thế tự tin và sáng tạo. 

(Theo Tạp chí Điện tử Giáo dục Việt Nam)