Trí tuệ nhân tạo (AI) không còn xa lạ mà đang dần hiện diện trong từng nhà trường, mang đến cách dạy và cách học mới mẻ, sinh động.

Tiết dạy của cô Xuân Quỳnh ở lớp 5/2 Trường tiểu học Nguyễn Bỉnh Khiêm, phường Sài Gòn, TP.HCM, có đầy đủ thiết bị và ứng dụng công nghệ. Vì vậy, giáo viên có nhiều thời gian để tương tác với học sinh hơn. 

Tiết học thời công nghệ số

Trong một ngày giữa tháng 11-2025, có một tiết học "Luyện từ và câu" về bài "Đại từ" ở lớp 5/2, Trường tiểu học Nguyễn Bỉnh Khiêm (TP.HCM) được diễn ra với cách thức hoàn toàn khác biệt. Hôm đó, cô Nguyễn Ngọc Xuân Quỳnh triển khai bài giảng theo hướng ứng dụng công nghệ và AI.

Lớp học được bố trí theo mô hình làm việc nhóm. Thay vì viết bảng, toàn bộ nội dung bài học được cô thiết kế theo từng "trạm" và trình chiếu qua máy tính kết nối bảng tương tác. Chỉ với một cú nhấp chuột, nội dung "trạm" đầu tiên (một đoạn văn có các đại từ in đậm) xuất hiện.

Cách dạy này giúp giáo viên tiết kiệm thời gian, dành phần lớn tiết học để gợi mở, hỏi-đáp, theo dõi các nhóm thảo luận và hỗ trợ học sinh.

Đặc biệt, ở "trạm" cuối, học sinh được yêu cầu sử dụng AI để tạo ra những bức tranh có nhân vật đối thoại với nhau, trong mỗi đoạn hội thoại đó đều phải sử dụng đại từ. Mỗi nhóm được trang bị iPad, không khí lớp học lập tức sôi động hẳn lên với những bàn luận về việc "dùng câu lệnh gì cho phù hợp".

Kết quả là những bức tranh sáng tạo từ các "họa sĩ nhí", tất cả đều khiến cả lớp cười nghiêng ngả, còn người dự khán thì bất ngờ về khả năng ứng dụng công nghệ của học sinh tiểu học. Em Phú Thành, một học sinh lớp 5/2, tự tin giải thích: "Chúng em đã được học và thực hành về cách sử dụng AI nên đã quen rồi, không gặp khó khăn gì cả".

Dạy học sinh về cách ứng dụng AI

Thầy Phan Anh, Trường THCS Trưng Vương, Hà Nội, trong tiết dạy ứng dụng AI cho học sinh lớp 6. 

Trong khi đó, tại Trường THCS Trưng Vương (Hà Nội), một tiết học về ứng dụng AI của lớp 6 cũng sôi nổi không kém. Học sinh được mang laptop hoặc máy tính bảng để thực hành trực tiếp.

Các em được hướng dẫn trên máy tính để nhận biết về các loại năng lực của AI và độ tin cậy của chúng.

Thầy Nguyễn Phan Anh, giáo viên môn khoa học tự nhiên, cho biết để học sinh dùng AI hiệu quả, cần cho các em biết rõ AI làm tốt việc gì và đâu là việc AI khó thay thế bộ não con người.

Theo thầy Phan Anh, quy trình tiếp cận AI này cũng tương tự như quy trình thiết kế kỹ thuật qua giáo dục STEM, tức là đi từ trải nghiệm, thực hành để tìm ra cách ứng dụng hiệu quả. Thầy cũng nhấn mạnh, nguồn dữ liệu trên mạng không hoàn toàn "sạch", nên việc hướng dẫn học sinh với một quy trình để tạo bộ lọc thông tin là vô cùng quan trọng.

"Công nghệ phát triển quá nhanh. Nếu chậm trễ 1-2 năm thì công nghệ đã tiến xa, việc giáo dục học sinh sẽ khó khăn hơn. Vì thế, việc xây dựng tư duy logic trừu tượng cho lứa tuổi 12-13 để trẻ sử dụng công cụ đúng cách là rất cần thiết", thầy Phan Anh chia sẻ.

Dù được hướng dẫn lý thuyết, chính những trải nghiệm thực tế mới khiến nhiều học sinh lớp 6 "cười bể bụng". Có em đặt lệnh "tạo một sinh vật dưới biển" nhưng AI lại cho ra hình con voi, con trâu bơi dưới đáy đại dương. Điều đó cho thấy AI chưa mạnh về năng lực sáng tạo và có thể, cách ra "lệnh" có thể khiến AI hiểu nhầm.

Nhưng cũng từ những tiết học này, học sinh đã ứng dụng ngay vào sinh hoạt gia đình. Cô Nguyễn Thị Thu Hà, Hiệu trưởng Trường THCS Trưng Vương, kể: "Có phụ huynh kể khi sinh thêm em bé, con lớn (học sinh lớp 6) thấy bà hát ru hay đã thu âm lại. Sau đó, em dùng AI để tạo ra tiếng ru giống bà với những lời ru khác, để mẹ dùng khi cần ru em".

"Tuyển" trợ lý AI

Nhiều giáo viên tại Hà Nội và TP.HCM chia sẻ, AI đã trở thành trợ lý đắc lực cho họ trong nhiều công việc, từ soạn giáo án, xây dựng phiếu bài tập, bài kiểm tra, video mô phỏng thí nghiệm, đến công tác giáo dục học sinh.

AI đặc biệt hữu ích trong công tác chủ nhiệm. "Trợ lý AI" có thể hỗ trợ nắm thông tin về hoàn cảnh, điểm mạnh, yếu của học sinh, theo dõi quá trình rèn luyện. Thậm chí, "trợ lý AI" còn có thể gợi ý ý tưởng về hoạt động trải nghiệm cũng như lĩnh vực giáo dục hướng nghiệp.

"Với hỗ trợ của AI, khi cung cấp thông tin về tố chất nổi trội của mỗi học sinh, giáo viên có thể phân nhóm để nắm bắt, có biện pháp đồng hành giúp đỡ hay định hướng nghề nghiệp", thầy Trần Văn Huy, Trường THPT Phan Huy Chú (Hà Nội), nói.

Thầy Huy chia sẻ thêm, AI giúp thầy xây dựng hệ thống bài tập, bài kiểm tra theo các nhóm trình độ khác nhau, chấm bài để tìm ra điểm yếu mà nhiều học sinh hay mắc nhất.

Cô Lan Anh, giáo viên Trường THPT chuyên Chu Văn An (Hà Nội), thì dùng AI để tạo video mở đầu tiết học. "Ví dụ khi dạy bài hình học elip, tôi tạo một video để mô tả việc thiết kế máy tán sỏi thận. Tôi lên mạng tra cứu, xem mô phỏng, rồi sử dụng nhiều công cụ như biến văn bản thành giọng nói, lồng video, nhân vật hoạt hình... để video hấp dẫn, dễ hiểu."

Thay vì các phiếu bài tập như trước, cô Lan Anh thiết kế phiếu bài tập, trò chơi trên Canva. "Ứng dụng giúp cho học sinh nhìn thấy môn toán không khô khan, không xa rời thực tiễn. Tiết học vì thế thú vị, thu hút học sinh hơn", cô Lan Anh nói.

Từ thành thị đến nông thôn, các giáo viên đang từng ngày thay đổi, không chỉ để thích ứng với AI mà còn để biến công nghệ thành trợ thủ, giúp họ hoàn thành tốt nhất vai trò "đạo diễn" và truyền cảm hứng cho học sinh trong kỷ nguyên số.

(Theo báo Tuổi trẻ)