Bài viết này dựa trên chia sẻ của PGS. TS. Đỗ Ngọc Thống về kết quả khi ông đặt hai câu hỏi lớn cho AI liên quan đến việc dạy học Ngữ văn. Dù AI chỉ là công cụ và không phải lúc nào cũng đúng, nhưng những nội dung dưới đây, giáo viên ngữ văn vẫn nên tham khảo.

Thay đổi tư duy dạy học: Từ kinh viện đến trải nghiệm

Câu hỏi đầu tiên đặt ra là: "Nếu có AI trợ giúp thì việc dạy học ngữ văn ở nhà trường phổ thông nên thay đổi thế nào?".

Câu trả lời của AI cho thấy một sự chuyển dịch rõ rệt: Giảm tính kinh viện, tăng trải nghiệm văn học. Thay vì tập trung ghi nhớ tiểu sử nhà văn hay phân tích mẫu—những việc AI có thể làm tốt—dạy học nên hướng đến bồi dưỡng năng lực ngôn ngữ, cảm thụ và sáng tạo.

AI gợi ý cần tập trung cho học sinh đọc - cảm - đối thoại với văn bản, khuyến khích cách hiểu đa chiều và cá nhân hóa cảm thụ. Đồng thời, học sinh phải học cách rèn luyện tư duy phản biện, cũng như là cách đặt câu hỏi về văn bản và cả câu trả lời của AI, đánh giá lập luận và giọng điệu mà AI đưa ra.

Về mặt sáng tạo, AI nhấn mạnh rằng sản phẩm của nó chỉ dựa trên dữ liệu có sẵn, trong khi sáng tạo của học sinh gắn với trải nghiệm cá nhân độc đáo. AI có thể đóng vai trò "trợ lý biên tập" (sửa lỗi, gợi ý phong cách) nhưng không thể thay thế cảm xúc và cái "tôi" của người viết.

Bên cạnh đó, AI có thể giúp kết nối văn học với đời sống và các môn khác qua việc tìm tư liệu văn hóa, lịch sử hoặc hỗ trợ các dự án liên môn (như dựng clip minh họa văn học). Việc dạy học cũng cần chú trọng các kỹ năng ngôn ngữ thực hành như viết email, báo cáo, tranh luận—những kỹ năng AI có thể hỗ trợ luyện tập.

Tóm lại, trong thời đại AI, dạy học Ngữ văn phải chuyển từ "học thuộc - viết theo mẫu" sang "đọc hiểu sâu - cảm thụ cá nhân - sáng tạo ngôn ngữ - tư duy phản biện".

Việc đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn, tăng cường trải nghiệm và sáng tạo cá nhân là mấu chốt trong thời đại AI. Ảnh: Đ.Yên

Gợi ý các hoạt động dạy học Ngữ văn có AI hỗ trợ

Câu hỏi thứ hai là: "Nêu một số kiểu hoạt động dạy học ngữ văn có AI hỗ trợ". AI đã gợi ý một số hoạt động thực tiễn, đặt công nghệ vào đúng vai trò hỗ trợ:

1. Đọc hiểu – Đối thoại với AI: Học sinh đọc tác phẩm, yêu cầu AI phân tích, sau đó viết phản hồi so sánh quan điểm của AI với cảm nhận cá nhân ("Tôi đồng ý/không đồng ý với AI vì..."). Hoạt động này rèn tư duy phản biện.

2. Viết sáng tạo – AI làm “bạn đồng hành”: AI gợi ý tiêu đề, từ khóa, hoặc phần mở đầu. Học sinh phát triển câu chuyện theo ý mình, sau đó có thể tham khảo các đề xuất khác từ AI để so sánh và lựa chọn.

3. Phân tích đa phương tiện bằng AI: Học sinh dùng AI để tạo tranh minh họa, nhạc nền, video ngắn cho một đoạn tác phẩm. Khi trình bày, học sinh phải giải thích lý do chọn hình ảnh/âm nhạc đó.

4. Thảo luận nhóm với sự hỗ trợ của AI: Các thành viên trong nhóm sử dụng AI để tìm thêm tư liệu (bối cảnh lịch sử, ý kiến phê bình...). Nhóm phải tổng hợp, chọn lọc và đánh giá độ tin cậy của thông tin, kể cả các "lỗi" của AI.

5. Phỏng vấn nhân vật văn học (AI nhập vai): Học sinh đặt câu hỏi cho AI "nhập vai" các nhân vật như Chí Phèo, Thúy Kiều... Đây là cách tương tác sống động, kích thích trí tưởng tượng và sự đồng cảm.

6. Luyện viết nghị luận với phản hồi từ AI: AI phân tích điểm mạnh/yếu (cấu trúc, lập luận) trong bài viết của học sinh. Dựa trên góp ý, học sinh tự chỉnh sửa, rèn luyện quy trình viết và phản hồi chuyên nghiệp.

Những hoạt động này đều nhấn mạnh rằng AI là công cụ hỗ trợ, không thay thế tư duy và cảm xúc, giúp kết nối hiệu quả ba yếu tố: Văn học – Công nghệ – Đời sống.

(Theo Tạp chí Giáo dục)